Alsace (Elzas) is voor mij persoonlijk zoiets als je eerste liefde. Eentje die je immers nooit zal en kan vergeten. Het is ondertussen alweer veel te lang geleden dat ik de dorpjes van de Bas-Rhin en Haut-Rhin onveilig maakte. Maar… de indrukken die deze wulpse schoonheid me heeft nagelaten zit voor immer verscholen in mezelf. Als Riesling adept is het uiteraard een must do, maar het zijn niet zozeer de wijnen die deze onvoorwaardelijke liefde hebben bewerkstelligd. Het is een combinatie van factoren: de oprechte pracht van de fleurige dorpjes, de gemeende hartigheid van zijn inwoners, de hoogstaande gastronomie en last but not least… de zon schijnt er nu eens altijd! Hoog tijd dus om deze schoonheid in al zijn wijn-facetten te ontplooien!
Inleiding
De Elzas is in vele opzichten een on-Frans wijngebied. Het bezit nogal veel Duitse trekjes. Niet zo verwonderlijk als men bedenkt dat dit gebied al eeuwen lang de inzet was van strijd tussen Frankrijk en Duitsland. Na 1945 behoort de Elzas weer aan Frankrijk. Het is een uiterst geliefde streek die jaarlijkse vele toeristen trekt. Logisch ook gezien de Elzas een paradijs is voor gastronomen, met vele beroemde restaurants, terwijl de pittoreske architectuur van de dorpen (Kaysersberg, Riquewihr, Eguisheim, Turckheim, Ribeauvillé,…) de lange geschiedenis van het land weerspiegelt.
De Elzasser wijnvelden behoren dan ook tot de mooiste van Frankrijk. Ze strekken zich uit van Marlenheim aan Straatsburg (eigenlijk behoren Wissembourg en Gimbrett ook tot de Elzas wijn gebieden) tot aan Vieux Thann aan Mulhouse.
Geschiedenis
De wijnbouw in de Alsace kent een rijke en bewogen historie. Ooit meegebracht door de Romeinen, komt de wijnbouw tot bloei ten tijde van de Merovingers en Karolingers.
Nog voor het einde van het eerste millennium wordt er al op 160 plaatsen wijn verbouwd. Tijdens de Middeleeuwen behoren Alsace wijnen tot de meest prestigieuze wijnen van Europa.
De wijnbouw bereikt zijn hoogtepunt in de 16e eeuw, maar deze welvaartsperiode wordt wreed verstoord door de dertigjarige oorlog. De regio is onderhevig aan plunderingen en natuurrampen, de bevolking dunt uit en de handelsactiviteiten lopen drastisch terug.
Als de wijnboeren na de Eerste Wereldoorlog een beleid gaan voeren dat meet gericht is op kwaliteit, bloeit de wijnbouw weer op. Vanaf dan worden er alleen nog wijnen geproduceerd die uitsluitend zijn samengesteld uit geselecteerde druivenrassen.
Vanaf 1945 gaat men nog een stapje verder door het afbakenen van het aantal productiegebieden en het vaststellen van strenge voorwaarden voor productie en vinificatie.
Uiteindelijk worden de inspanningen beloond door het instellen van de Appellation d’Origine Controlée Alsace in 1962, de Alsace Grand Cru in 1975 en de Crémant d’Alsace in 1976.
Vandaag de dag werken producenten en handelaars samen aan het prestige van Alsace wijn in de wereld.
Bodem en Klimaat
Aangezien de Alsace door de Vogezen wordt beschermd tegen de invloeden van de Oceaan, is deze streek één van de gebieden van Frankrijk met de minste neerslag (450 – 500 m per jaar). De wijngaarden profiteren van een semi-continentaal, zonnig, warm en droog klimaat.
Ze liggen op de hellingen van de Vogezen, 200 tot 400 meter boven de zeespiegel en profiteren, dankzij deze hoge ligging, van een maximale bezonning.
Al deze factoren zorgen ervoor dat de druiven hier langzaam en gedurende een lange periode kunnen rijpen, waardoor de verfijnde aroma’s zich goed kunnen ontwikkelen.
De bodemgesteldheid van de Alsace is heel divers: graniet, kalk, maar ook klei, leisteen en zandsteen. Deze grote diversiteit aan bodems, met een totale oppervlakte van ongeveer 15.000 hectare, is zeer gunstig voor de rijping en ontwikkeling van een groot aantal verschillende druivenrassen. Het terroir drukt hierdoor een eigen stempel op de wijnen uit de Alsace.
Druivenrassen
In de Alsace worden de wijnen genoemd naar de druif waarvan ze zijn gemaakt. Dit draagt zondermeer bij aan de grote naamsbekendheid. Alsace wijnen betekenen voor de wijnliefhebber genieten met alle zintuigen: de ranke, zo markante fles, de karakteristieke, fruitige aroma’s én de veelvuldigheid aan subtiele smaken.
Zeven druivenrassen staan garant voor een enorme verscheidenheid aan smaken.
Sylvaner: Deze druif levert wijnen op die opvallend fris en licht zijn, met een discrete fruitigheid. Ze zijn dorstlessend, hebben een aangename smaak en passen uitstekend bij schaal- en schelpdieren, vis en vleeswaren.
Pinot Blanc: De Pinot Blanc ligt aan de oorsprong van zachte, verfijnde wijnen waarin frisheid en soepelheid samenkomen. Hierdoor nemen deze wijnen een middenpositie in ten opzichte van andere Elzas-wijnen. Ze passen goed bij bijna alle gerechten (schaal- en schelpdieren, koude vleesbuffetten,…)
Riesling: De Riesling wordt gebruikt om eersteklas droge wijnen te maken die een verfijnd fruitige smaak hebben. Het bouquet is heel verfijnd en kent soms minerale of florale nuances. Niets kan op tegen deze bij uitstek gastronomische wijn wanneer deze gedronken wordt bij schaal- en schelpdieren, wit vlees en natuurlijk zuurkool, de specialiteit uit de Elzas die ook vaak in de noorderlijker landen vaak op het menu staat.
Muscat d’Alsace: Deze druif wordt verwerkt tot een onnavolgbaar fruitige wijn die zich door zijn droge karakter onderscheidt van de zoete muskaatwijnen uit het Middellandse-Zeegebied. Bij het drinken van deze wijnen heeft men een heerlijk gevoel in verse druiven te bijten. Ze zij zeer geschikt als aperitief of om de smaak van asperges nog beter te doen uitkomen.
Pinot Gris: De Pinot Gris (voorheen werd deze druif Tokay Pinot Gris genoemd) levert wijnen op die een karakteristieke weelderigheid en smaak ontwikkelen. Ze zijn stevig en rond en hebben een lange afdronk. Er zitten complexe aroma’s van kreupelhout in, soms licht gerookt. Deze wijnen passen perfect bij foei gras, wild wit vlees en orgaanvlees.
Gewürztraminer: Deze druif staat garant voor een stevige wijn met body. Hij ontwikkelt rijke aroma’s van fruit, bloemen of kruiden. Krachtig en verleidelijk als hij is, soms tegen het zachte aan, kan hij prima als aperitief gedronken worden, of bij exotische gerechten, stevige kazen en toetjes.
Pinot Noir: Deze druif levert als enige druivensoort in de Elzas een rode wijn of een rosé waarvan de typische fruitigheid aan kersen doet denken. Zijn originaliteit komt het beste tot zijn recht bij vleeswaren, geitenkaas of gruyère.
Naast deze zeven hoofdrolspelers bestaat er ook nog de Klevener de Heiligenstein. Dit is een licht aromatisch druivenras dat afstamt van de vroegere Traminer of Savagnin rosé. Deze wijnsoort wordt uitsluitend in Heiligenstein en omgeving geproduceerd.
De Appellations
De Appellations d’Origine Protégées, die door het Institut National des Appellations (INAO) worden toegekend, bevestigen de herkomst en het herkomstgebied. Maar het is meer dan een zegel; de benaming garandeert ook echtheid. Dit wordt ook nog eens benadrukt door het feit dat Alsace wijn alleen in het productiegebied gebotteld mag worden.
A.O.P. Alsace
Op het etiket staat gewoonlijk de naam van het druivenras vermeld en eventueel ook een merknaam of de vermelding “Edelzwicker” of “Gentil”. Hiermee wordt aangeduid dat de wijn een vermenging is van meerdere witte druivenrassen. Ook kunnen er geografische aanduidingen op staan (plaats, buurtschap,…).
A.O.P. Alsace Grand Cru
Deze benaming wordt alleen toegekend aan wijnen die voldoen aan een aantal kwaliteitscriteria: strikte gebiedsbegrenzing, laag rendement per hectare, speciale regels voor het bewerken van de wijngaard, minimale, natuurlijke rijkdom, goedgekeurde proeftechnische resultaten,…
Op het etiket moet vermeld staan: druivenras, jaar en één van de 51 afgebakende buurtschappen. Overigens komen alleen de druivenrassen Riesling, Gewürztraminer, Pinot Gris en de Muscat hiervoor in aanmerking. Niet alleen het druivenras, maar ook de bodemsoort bepaalt het unieke en krachtige karakter van A.O.C. Alsace Grand Cru.
Bekijk de lijst met de 51 Grand Cru gebieden.
A.O.P. Crémant d’Alsace
Deze levendige en delicate mousserende wijn wordt gemaakt volgens de méthode traditionelle zoals die ook in de Champagne streek wordt gebruikt. De wijn wordt hoofdzakelijk gemaakt van Pinot Blanc, hoewel ook Pinot Gris, Pinot Noir, Riesling of Chardonnay gebruikt worden. Deze wijnen zijn momenteel marktleider onder de Franse Crémants. De wat zeldzamere Crémant rosé wordt uitsluitend van Pinot Noir gemaakt.
Vendanges Tardives
De wijnen met deze vermelding zijn van dezelfde druiven afkomstig als de Grands Crus. Alleen worden de druiven pas geplukt als ze overrijp zijn en vaak enkele weken na het officiële begin van de oogst. De suikerconcentratie en het begin van de edele rotting (Botrytis Cinerea) voegen kracht toe aan het geurige karakter van het druivenras.
Sélections de Grains Nobles
Deze wijnen zijn gemaakt van druiven die aangetast zijn door edele rotting. De suikerconcentratie maakt het karakter van het druivenras iets meer bescheiden, daarentegen wint de wijn echter aan kracht en complexiteit en heeft een bijzonder lange afdronk. Dit zijn ware meesterwerken.
De Wijnbouw
Het karakteristieke van Alsace wijnen is dat ze worden gemaakt van zeer aromatische druivenrassen. De wijnboer zal er alles aan doen om gedurende de oogst en de wijnbereiding dit aromatische potentieel te bewaren. Hij grijpt zo min mogelijk in gedurende de gisting, want hij weet dat alle kwaliteiten van de wijn reeds in de druif aanwezig zijn.
De data van het begin van de wijnoogst zijn voor iedere AOP volgens prefectoriaal besluit vastgesteld. Met zeven (voornamelijk gebruikte) druivenrassen, drie AOP’s en twee speciale kwaliteitsaanduidingen (Vendanges Tardives en Sélections de Grains Nobles), is het niet moeilijk voor te stellen dat het oogsten heel lang duurt. De oogst start gewoonlijk rond 15 september, op het moment dat de druiven de beste suiker/zuur-verhouding hebben. Het zijn de cépages voor de bereiding van de Crémant d’Alsace die het eerst worden geoogst. Vervolgens de druiven voor de AOP Alsace en de AOP Alsace Grand Cru. Tenslotte begint men pas half oktober met het binnenhalen van de druiven die voor de productie van de Vendanges Tardives en de Sélections de Grains Nobles dienen.
In de Alsace wordt hoofdzakelijk de speciale vinificatie voor witte wijn toegepast. Deze verschilt nauwelijks van die in de andere streken in Frankrijk. Na de oogst gaan de druiven in een kneusmachine die de druiven open laat barsten. Vervolgens worden ze voorzichtig geperst in schroefpersen of in pneumatische persen om er het sap uit te halen. Dan vindt de débourbage (afheveling van de most) plaats, statisch – gedurende een aantal uren laten staan in een schoon vat waardoor een groot deel van de zwevende deeltjes die de wijn een nare smaak kunnen geven, kan bezinken en de most helderder wordt – of mechanisch.
Tenslotte is er de alcoholische gisting die in oude houten fusten plaatsvindt of, zoals tegenwoordig steeds meer, in roestvrijstalen kuipen. Deze gisting bestaat uit de omzetting van druivensuikers door gist in alcohol. Aangezien dit proces aanleiding kan geven tot grote temperatuursstijgingen (tot 30°C) en dus afbreuk doet aan de aromatische kwaliteit van de wijn, zijn in de kelders een systematisch controlesysteem en een temperatuurregeling aanwezig. Na drie of vier weken, na de gisting, wordt de wijn afgeheveld om het belangrijkste bezinksel (dode gistcellen) te verwijderen en de wijn gedurende drie of vier maanden op te voeden op fijn bezinksel. De wijnboer zal geen malolactische gisting toepassen, want hij wil de natuurlijke frisheid van zijn wijn behouden.
Het is belangrijk vóór de botteling de wijn over te steken en te stabiliseren. Tijdens het oversteken worden alle zwevende deeltjes verwijderd om de wijn volmaakt helder te maken en hem zijn schittering te geven. Om te zorgen dat er geen enkele wijnsteenaanslag in de fles zit, kan de wijn twee of drie dagen op een temperatuur van -6°C worden bewaard. De uiteindelijke stabiliteit wordt verkregen door de wijn bij het bottelen over steriele platen of membranen te laten lopen. Deze stabiliteit wordt in vergelijking met andere regio’s vrij vlot bereikt, namelijk al vanaf februari en maart voor wijn met een vroege consumptie. De grote terroirwijnen, de bewaarwijnen dus, worden vlak voor de volgende oogst gebotteld. De opvoeding en de rijping van de wijnen uit de Alsace vinden over het algemeen op fles plaats.
Er zijn in de Alsace twee andere typen wijnbereiding:
De bereiding van rode wijn
Deze onderscheidt zich van die van de witte wijn doordat de druiven niet meteen bij aankomst in de kelder worden geperst. De druiven blijven tijdens de alcoholische gisting in contact met het sap om er de tannine of de kleurbestanddelen die in het schilletje zitten uit te halen. Daarna vindt persing plaats.
De traditionele methode
Net als in de Champagne moet de Crémant d’Alsace bereid worden door een tweede alcoholische gisting op fles die het bruisende karakter van de wijn tot gevolg heeft.
De wijnroute
De “Route des Vins” draagt al meer dan 50 jaar bij aan de bekendheid van Alsace wijn. Deze wijnroute is in de hele wereld bekend om zijn bijzondere en eenvoudige parcours, dat het makkelijker maakt om de regio te ontdekken en de wijnboeren te bezoeken.
Aan de voet van de beboste Vogezen slingert de wijnroute van de Alsace over de lengte van 170 kilometer door de glooiende wijngaarden. Het is een schilderachtige tocht die voert over met wijnstokken beplante heuvels en langs fleurige dorpen met nauwe straatjes en dicht op elkaar gebouwde huizen. Onderweg kan men van de route afwijken en één van de vele gemarkeerde paden volgen die dieper de wijngaarden in gaan of naar de hoger gelegen toppen van de heuvels leiden. Een plezierig avontuur om zo de verschillende druivenrassen te ontdekken en het werk in de wijngaard van dichtbij te bekijken. Men wordt hartelijk ontvangen in de wijnkelders om te komen proeven en in de wijnstubes kan men genieten van een heerlijk glas wijn.
Filed under: B(een) T(here) D(one) T(hat) | Tagged: Alsace, AOC, AOP, bas rhin, Comar, Cremant, Eguisheim, Elzas, Gewurztraminer, grand cru, haut rhin, Kaysersberg, Klevener, Muscat, pinot blanc, Pinot Noir, Pinto Gris, Ribeauvillé, riesling, Riquewihr, route de vin, selection de grains nobles, Sylvaner, Turkheim, vendanges tardives, Vogezen | Leave a comment »
Bottle Case 