Bottle Case

Niets dan goede herinneringen! Dit zou zowat het antwoord zijn naar mijn mening over Valtellina. Hoewel de bekendheid van het wijngebied Valtellina de laatste jaren wel crescendo gaat zullen er bij velen toch nog de nodige vraagtekens verschijnen in de ogen. Het is immers één van die Italiaanse verborgen pareltjes waarvan je gelukkig van wordt eens ze je pad kruisen. De wijngaarden liggen dan ook ietwat verscholen in wat je niet onmiddellijk als de meest sexy omgeving van Italië zal bestempelen. Deze uithoek in het noorden van Lombardia bij Sondrio (wat zowat het meest saaie Italiaanse stadje moet zijn) ligt tussen de bergen aan de Zwitserse grens en zal voornamelijk bezocht worden door liefhebbers van outdoorsporten. Het wijntourisme draait er nog steeds op een laag pitje.
Ik ben even in mijn archief gaan grasduinen en het is van in de beginjaren van de Bottle-Case blog (2010) dat ik melding maakte over Valtellina. Over mijn eerste bezoek aan de wijngaarden en regio schreef ik toen al een waardige blog. Mijn liefde voor deze heerlijke noordelijke wijnen heb ik dus nooit kunnen wegsteken.

Bij de Amici wijngilde zijn de Valtellina wijnen gelukkig al gedurende lange tijd een trouwe partner op de proeverijen. Onze recentste tasting was dan ook helemaal gewijd aan dit kleine wijngebied. De focus lag meer bepaald op de twee DOCG wijnen waarmee het wijngebied bekroond werd: Valtellina Superiore DOCG en Sforsato di Valtellina DOCG. Voorwaar een mooie proefavond, het moge gezegd zijn…

Valtellina – Enkele weetjes:

• Valtellina ligt in Lombardia. In de (Rhetische) Alpen, tegen de Zwitserse grens aan het stadje Sondrio. De wijngaarden kan je gaan ontdekken tussen Morbegno en Tirano.
  Je bent trouwens vlugger in Sankt Mortiz (80 km), dan in Milaan (135 km)! De ideale uitvalsbasis met enig vertier zal waarschijnlijk het Comomeer zijn dat ten westen van het gebied op zo’n 40 kilometer ligt.
  
• Hoewel Valtellina met zijn 835 hectare aan wijngaarden niet het grootste wijngebied is, staat het toch 2x vermeld in het Italiaanse Winebook of Records: Het is namelijk het meest uitgestrekte verticale wijngebied van Italië en bovendien zullen we nergens in Italië meer terrassenbouw tegenkomen dan in Valtellina. Het zijn de granieten rotsbodems op uitermate steile hellingen die deze terrassenbouw noodzakelijk maken.
  
• De hellingen zijn er vaak zo steil dat oogsten per helikopter geen uitzondering is! Bekijk video
  
• De opdeling naar appellaties is naar Italiaanse normen simpel in Valtellina!
  We hebben er 2 DOCG gebieden – Valtellina Superiore (1998) en Sforsato of Sfursat di Valtellina (2003), 1 DOC – Rosso di Valtellina en 1 IGT – Alpe Retiche (al hou ik meer van de oudere benaming Terazze Retiche di Sondrio).
  
• Er zijn 5 subzones die mee op het etiket vermeld mogen worden voor de DOCG Valtellina Superiore!
  
  1. Maroggia (270 tot 550 meter hoogte)
     Dit is de laatst toegewezen subzone (2002) met de meest westelijk gelegen wijngaarden. Maroggia is slechts 25 ha groot en bestaat enkel uit terrassenbouw. De wijngaarden zijn bijna allen ouder dan 40 jaar.
     
  2. Sassella (270 tot 600 meter hoogte)
     Ongetwijfeld de meest prestigieuze subzone die ten westen van Sondrio (tussen Triasso en San Lorenzo) ligt. De benaming Sassella komt van ‘Sasso’ de rotsige stenen muurtjes die je er ziet en die ingebed zijn in de oorspronkelijk rots. Ze omvat 116 hectare.
     
  3. Grumello (350 tot 600 meter hoogte)
     De Grumello wijngaarden liggen aan de Dossi Salati (the salted hills) en bestrijken een 80 hectare. Deze subzone is makkellijk te herkennen omwille van zijn ligging aan het kasteel van Grumello.
     
  4. Inferno (300 tot 500 meter hoogte)
     Inferno is de meest ontoegankelijke subzone. De 55 ha aan wijngaarden liggen op de meest steile hellingen. Het ligt tussen Poggiridenti en Tresivio. Inferno betekent de hel en de naam is waarschijnlijk afgeleid van de oneffenheid van het landschap en de terrassen samen met de broeiende temperaturen in de zomer.
     
  5. Valgella (350 tot 650 meter)
     Met zijn 140 hectare meteen de grootste subzone en de meest oostelijke. We vinden hier onder andere de geroemde Fracia wijngaard.
     
• Het is een rood wijngebied waar de hoofdrol is weggelegd voor de Chiavennasca druif. Dit is de lokale benaming voor de Nebbiolo. Hoewel Jancis Robinson met geen woord rept over Chiavennasca in haar Wine Grapes bijbel maakt de Guida ai Vitigni d’Italia van Slowfood wel ruimte aan de druif. Hier leren we dat het een kloon is van de beroemde Nebbiolo en het dezelfde variant zou zijn die we in Alba en Langhe vinden.
  
• De productievoorschriften voor Valtellina Superiore DOCG schrijven onder andere voor dat de wijn uit 90% Nebbiolo moet bestaan. De overige 10% mogen uitsluitend rode rassen zijn waarbij we Rossola, Prugnola en Pignola wel eens zien verschijnen.
  De wijn moet een minimale rijping ondergaan van 24 maanden, waarvan 12 op hout (vaak op grote fusten. Er is geen verplichting tot eiken barriques). Je kan ook een Riserva hebben en dan verhoogt de rijpingsperiode tot 36 maanden. Er is een rendementsbeperking van 56 hl/ha. Hallelujah want hier wringt vaak het Italiaanse schoentje en zien we eindelijk iets wat neigt naar een serieuze rendementsbeperking. Het minimale potentieel van het alcoholgehalte ligt op 12%.
  
• Sforsato di Valtellina DOCG, ook wel gekend als Sfursat is een aparte stijl van wijnmaken. Hoewel de stijl wereldwijd beter gekend zal zijn door de Amarone is de Sforsato di Valtellina de eerste wijn die de DOCG status kreeg voor het produceren van droge wijnen van passito, ingedroogde, druiven. De intacte Nebbiolo druiven (minimaal 90%) moeten tot tenminste 1 december te drogen gelegd worden in bakjes in de traditionele, goed geventileerde droogkamers. Het drogen van de druiven in deze ruimtes wordt ‘Fruttaio‘ genoemd. Door deze droogtechniek is er een 40% aan gewichtsverlies van de bessen en krijgt hierdoor het sap een toename aan concentratie.
  Er wordt een minimale rijpingsperiode van 20 maanden voorgeschreven, waarvan 12 in hout. Het minimale potentiele alcoholpercentage ligt op 14% al zullen de wijnen vaak 15,5% bevatten.
  
• Tot slot wil ik eindigen met volgende wijsheid: Vergeet de vaak overgeconcentreerde en peperdure Amarone wijnen! Met een Sforsato di Valtellina heb je hetzelfde productieproces gecombineerd met de eigenschappen van de Nebbiolo druif die de wijn een broodnodige frisheid zal bezorgen. Met een Sforsato geniet je van het beste van deze twee werelden!

De proeverij! Acht wijnen werden er ons gepresenteerd. Hieronder volgen mijn proefnotities:

1. Nino Negri Le Tense 2016 – Valtellina Superiore Sassella DOCG
   100% Chiavennasca met rijping gedurende twee jaar, waarvan 12 maanden in grote fusten en barriques.
   Heldere, geëvolueerde granaatrode kleur en tranend. Mooie neus waar vooral de tertiaire (ceder, mokka, thee), florale (rozen), animale (sousbois, humus) en kruidige aroma’s (peper, salie, laurier) zich manifesteren. Het fruit zit op het 2e plan en komt, naast wat puntjes framboos, vooral in de gedroogde fase opzetten met pruim en vijg. Ook in de smaak is het op ontdekking gaan naar het fruit. Hierdoor komen de tannine op de voorgrond te zitten al zijn er wel de zuren ter ondersteuning evenals een puntje mineraliteit. Dit was een correct glas wijn, maar ik heb betere herinneringen aan deze Le Tense!
   Punten: 82/100 (Te koop op diverse plaatsen in België – Invoerder Buensenso – Prijs 20,50 €).
   
2. Sandro Fay Cateria 2015 – Valtellina Superiore Valgella Riserva DOCG
   100% Chiavennasca die naast een rijping van 12 maanden in deels 30 hl fusten en deels tonneaux een flessenrust van 18 maanden krijgt.
   Heldere, zuivere kersenrode kleur met een licht evolutie, tranend. Zeer aanstekelijke en vooral geparfumeerde neus waar de rozenaroma’s het glas uit stuiven. Mooie fruitvariatie met kers, framboos en pruim. Wat animaal en bosrijk met humus en champignon. Het hout laat zich gelden en geeft branderige toetsen van ceder, tabak en leder. Verder is er de nodige kruidige en vegetale aanvulling. Het aanstekelijke van de neus zet zich onverminderd verder in de mond. Aangename, mooie en sappige zuurtjes die omringd worden door fijne tannine waardoor de kracht van de tannine wat verborgen lijkt. Heerlijk glas, nooit vermoeiend en uiterst genietbaar!
   Punten: 87/100 (Te koop bij Licata – Prijs 37,00 €)
   
3. Rainoldi 2012 – Valtellina Superiore Sassella Riserva DOCG
   Pure Chiavennasca met 24 maanden rijping in 25 en 56 hl eiken vaten.
   Helder, kersenrood met wat evolutie en tranend. Het animale aroma drukt de rest van de geuren vooral in de aanzet van de geurfase naar de achtergrond. Stal, boerenerf, schimmel, potgrond… De rest volgt wel gedwee in het spoor met toch in eerste instantie de kruiden (peper, tijm, laurier) en het branderige van mokka, gebruikt hout en drop. Het fruit is zowel vers met kers als gedroogd met pruim en vijg. In de mond komen de tannine licht schurend en het geheel wat hoekig over. Maar totaal niet negatief… de puzzelstukjes vallen wonderwel in elkaar. De wijn laat zijn potentieel duidelijk merken. Dit is absoluut geen crowdpleaser maar ik zie er vooral enkel gastronomische opportuniteiten bij.
   Punten: 86/100 (Te koop bij Wine Art – Prijs 28,50 €)
   
4. Rainoldi 2016 – Valtellina Superiore Inferno Riserva DOCG
   Ook hier pure Chiavennasca maar met een rijping van 18 maanden in barriques.
   Zuivere granaatrode neus met lichte evolutie. De wijn staat te springen om zich te tonen! Zijn uitbundig karakter toont hij voornamelijk in de geurfase waarbij het rozen-florale accent en de aanwezigheid van de vele kruiden/specerijen (peper, jeneverbes, salie, tijm, laurier, munt) opvalt. Het fruit dat zowel gedroogd als vers is houdt goed stand en de rijping in barriques geven tabak, sigarenkistje, cederhout, mokka en thee. Dierlijke aroma’s vervolledigen het bouquet. Afgeronde tannine met mooie zuren & sappig fruit en een correcte lengte. Hoewel de wijn toegankelijk overkomt is hij nog verre van versleten. In tegenstelling tot de Sassella Riserva zal deze wijn wel een groter publiek kunnen bekoren.
   Punten: 87/100 (Te koop bij Wine Art – Prijs 28,50 €)
   
5. Mamete Prevostini San Lorenzo 2016 – Valtellina Superiore Sassella DOCG
   Chiavennasca met 10 maanden houtrijping en aanvullende flessenrust.
   Granaatrood van kleur, lichte evolutie, helder, zuiver en tranend.
   Gelukzalige, aantrekkelijke en vooral complexe neus! Stuivend fruit van framboos, granaatappel en kers. De onvermijdelijke roosjes zijn present. Oregano, salie en peper kleuren het kruidenpallet. Mooie tabaksexpressies tot een heerlijke geurende sigarendoosje. Mokka, koffie, sousbois, puntje chocolade… Uitnodigend tot en met! Zeer fijne smaak met de meest aanstekelijke zuurtjes die met momenten, de toch krachtige tannine, wat naar de achtergrond duwen. Zalig sappig en mineraal zodat de neiging om het glas te hervullen nooit afneemt. Zacht, lang, in balans en… doodzonde!! Doodzonde dat de jaargang 2017 de laatste was dat deze wijn gemaakt werd.
   Punten: 90/100 (Nog te koop bij Vinesse – Prijs 30,00 €)
   
6. Rainoldi Fruttaio Ca’Riggieri 2011 – Sfursat di Valtellina DOCG
   Gedurende 2 maanden worden de Chiavennasca druiven gedroogd. Opvoeding in barriques gedurende 18 maanden.
   Tranend, kersenrood, op het randje van helder en zuiver. De neus komt licht overdone over met een alcoholoverheersing. Geconfituurd tot gedroogd fruit (dadel, vijg, pruim…) met aardse en branderige chocolade toetsen. De mond kan enkel de geurfase maar bevestigen. Overdone, vermoeiend, op de terugweg of er zelfs al over.
   Helaas moeten we kort zijn over de eerste Sforsato. Onze verwachtingen waren hoger.
   Punten: 79/100 (Te koop bij Wine Art – Prijs 41,15 €)
   
7. Nino Negri Sfursat Carlo Negri 2012 – Sforsato di Valtellina DOCG
   De Chiavennasca druiven drogen tot halverwege december, begin januari. Tot ze ongeveer 30% gewichtsverlies hebben. Rijping gedurende 2 jaar waarvan 1 op eiken vaten.
   We beleven hier een zeer knap geurenpallet met een grote verscheidenheid aan fruit. Gaande van fris rood fruit à la framboos tot de zwarte cassis en braam over het gedroogde van pruim, vijg en rozijn. Zowel rozen als viool vullen het bloemenboeket. Tijm, salie, rozemarijn, laurier, sigarenkist, mokka, chocolade, tabak, paddenstoel, thee, humus… We mogen de stempel complex zeker gebruiken. Drinken, euh proeven maar! en jawel, dit is wel degelijk Sforsato met een Hoofdletter. Prachtig fruit, mooie zuren, aanstekelijke maar krachtige tannine, lang uitgesponnen finale, rijk, rijp, vol en rond.
   Punten: 91/100 (Te koop op diverse plaatsen in België – Invoerder Buensenso – Prijs 31,90 €)
   
8. Nino Negri 5 Stelle 2013 – Sforsato di Valtellina DOCG
   De Chiavennasca druiven drogen tot halverwege december, begin januari. Tot ze ongeveer 30% gewichtsverlies hebben. Rijping gedurende 2 jaar waarvan 1 op eiken vaten.
   Helder robijnrood, intens met een licht gekleurde traanvorming. Rijkelijk is het juiste woord om het geurenpallet te omschrijven. Een samenvoeging ook van alle aroma’s die we bij de andere wijnen al opgesomd hebben. Rijk aan fruit (pruim, kers, braam, framboos, aalbes, vijg), rijk aan kruiden (peper, oregano, tijm, salie, laurier), rijke branderige accenten (ceder, sigaar, zoethout, chocolade, mokka, tabak, vlezig) en rijk aan aardse, florale en etherische geuren. Deze weelde zet zich naadloos verder in het glas! De stevige, prachtige tannine vinden ogenschijnlijk makkelijk de aanstekelijke zuurtjes en het sappige fruit. Op geen enkel moment oogt deze wijn vermoeiend en ondanks zijn 10-tal jaren op de teller komt hij over als een jong veulen.
   Zoals eerder gemeld; vergeet Amarone maar ga voor de Nebbiolo getypeerde versie uit Valtellina! Kunnen we dat afspreken? 😉
   Punten 93/100 (Te koop op diverse plaatsen in België – Invoerder Buensenso – Prijs 60,00 €)

Filed under: amici | Tagged: 5 stelle, Amarone, amici, Chiavennasca, fruttaio, grumello, inferno, le tense, lombardia, maroggia, nebbiolo, Nino Negri, prevostino, rainoldi, riserva, sandro fay, sassella, sforsato, Sfursat, Sondrio, superiore, valgella, Valtellina |